Taalvondst Vrijdag #9 | Van Black Friday naar wittebroodsweken
Gefeliciteerd allemaal, het is (de week van) Black Friday. We vieren hier het failliet van de consument, of iets dergelijks. Black Friday, de dag van hoge kortingen en zelden vertoonde FOMO als het neerkomt op het aanschaffen van allerhande elektronica en andere zaken die je eigenlijk niet nodig hebt. Enfin. Waarom heet Black Friday Black Friday? En zijn er meer weekdagen met een kleur die er nog een beetje toe doen? Het zette mij aan het denken. En van denken komt zoeken en van zoeken komt vinden en van vinden komt delen en van delen komt een Taalvondst Vrijdag.
We beginnen bij het begin en het begin is in dit geval dus Black Friday. Over de herkomst van het woord lopen de meningen uiteen, maar over de herkomst van het fenomeen is het internet redelijk eensgezind. Black Friday ontstond (zoals zoveel kutheid) in de Verenigde Staten en valt altijd op de dag na Thanksgiving (waarvan ik eerst dacht dat het hetzelfde was als kerst, aangezien er ook kalkoen bij komt kijken), dat wordt gevierd op de vierde donderdag in november.
Serieuze praat: Black Friday wordt beschouwd als het begin van het seizoen voor kerstaankopen. Er wordt met hoge kortingen geadverteerd om klanten te lokken. Heel wat winkels gaan al vroeg in de ochtend open en klanten staan vaak uren in de rij tot de winkels open gaan.
Van Black Friday is er maar één, maar toch ook niet, want ondanks dat Black Friday een vaste datum heeft zijn de bijbehorende aanbiedingen vaak meerdere dagen en misschien wel weken geldig. Hoe dan ook: als er een Black Friday is, moeten er ook andere dagen met een kleurtje zijn. Dacht ik.
In mijn zoektocht naar aanverwanten van de Black Friday stuitte ik op een van de parels in het grote Wikipedia-archief: de digitale lade Speciale Dag. Of zoals Wikipedia zelf zegt: Het gaat om dagen waarin de naam “dag” in voorkomt. Zo worden bijvoorbeeld Valentijn, Halloween, etc. hier niet in opgenomen. En wat blijkt: iedere dag van de week heeft een of meerdere kleuren.
Zo begint de kleurrijke week met Roze Maandag (de maandag tijdens de jaarlijkse Tilburgse Kermis in juli) en Blue Monday (de volgens ‘de wetenschap’ meest deprimerende dag van het jaar). De dinsdag en woensdag zijn vooral zwart, met de beurskrach in New York in 1921 en de aanslagen op 9/11. Gelukkig is daar Witte Donderdag: de donderdag voor Pasen, die verwijst naar de Christelijke gewoonte om alle kruisbeelden en andere beelden met een wit kleed te bedekken.
De vrijdag is naast Black óók wit, al had ik er nog nooit van gehoord, maar op vrijdag 25 november 2005 was er schijnbaar hevige sneeuwval in het oosten van Nederland ‘met veel ingestorte daken en lamgelegd openbaar vervoer’. Zo ken ik er nog wel een paar. De Zwarte Zaterdag kent iedereen die ooit op vakantie is geweest naar die gezellige camping in Frankrijk en de week komt tot een eind met de Rode Zondag, het begin van de Russische Revolutie in 1905.
Is er meer? Er is zeker meer, want het kleurenpalet gaat verder dan een dag van de week. Zo kennen we natuurlijk ook de donkere dagen voor kerst en de Wittebroodsweken, waarvan ik dacht dat het niet meer en niet minder was dan een vage aanduiding voor de eerste paar weken na een voltrokken huwelijk, maar er blijkt meer aan de hand te zijn.
In de wittebroodsweken mag het getrouwd paar, ik citeer: niet gestoord worden door visite, vertegenwoordigers van verzekeringsmaatschappijen, de nationale ombudsman en anderen. Ik heb denk ik nog nooit zo’ interessante omschrijving gezien: van de ultraspecifieke vertegenwoordigers van verzekeringsmaatschappijen (je zal ze maar over de vloer krijgen) tot het veel aan de verbeelding overlatende anderen.
De wittebroodsweken heten overigens wittebroodsweken omdat witbrood vroeger nog een echte feestelijke lekkernij was. En zeg nou zelf: het huwelijk en de tijd erna zijn vreselijk feestelijk.
Of zoals m’neer F. A. Stoett (wat een grappige naam is, want stoet of stoete betekent brood in het Nedersaksisch) in 1923 omschreef:
De wittebroodsweken, hiermede worden aangeduid de eerste weken van het huwelijk; de tijd, dien de Friezen de wiggewiken, de Engelschen de honeymoon, de Franschen la lune de miel, de Duitschers de Flitterwochen, Honingmonat of die Käsewochen en de Zwitsers de Trütlerwochen (troetelweken) noemen.
Maak er een kleurrijk weekend van. Tot volgende week!
